İş Kazası Ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve Bildirim Yükümlülüğü

 

İş kazaları ve meslek hastalıkları, iş sağlığı ve güvenliği alanında en sık karşılaşılan olgulardan biridir. Bu olayların kayıt ve bildirimi, hem çalışanların haklarının korunması hem de işverenin hukuki yükümlülüklerini yerine getirmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Çalışma yaşamında güvenlik ve sağlık, yalnızca bireysel refahı değil, aynı zamanda toplumsal ve ekonomik sürdürülebilirliği de ilgilendiren unsurlardır. İş kazaları ve meslek hastalıkları, işgücü kaybına, üretim kesintilerine ve ciddi maliyetlere yol açmaktadır.

İş Kazası

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesine göre iş kazası;

• Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,
• Görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi sebebiyle,
• Emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
• İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

Meslek Hastalığı

Aynı Kanun’un 14. maddesi meslek hastalığını; işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebep veya işin yürütüm şartları nedeniyle sigortalının uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hali olarak tanımlamaktadır.

İşverenin Yükümlülükleri

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 14. maddesine göre işveren;

• Meydana gelen tüm iş kazaları ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yapar ve rapor düzenler.
• İşyerinde yaralanma veya ölüme yol açmayan, ancak iş ekipmanına veya işyeri düzenine zarar veren ya da zarar verme potansiyeli taşıyan olayları da kayıt altına almakla yükümlüdür.

Bu yaklaşım, yalnızca gerçekleşen kazaları değil, “ramak kala” olaylarını da kapsayarak önleyici iş sağlığı ve güvenliği kültürünü geliştirmektedir.

Risk Analizinin Revizyonu

• Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 12. maddesi uyarınca; işyerinde meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olayları sonrasında risk değerlendirmesi yenilenmek veya revize edilmek zorundadır.
• Kazanın gerçekleştiği makine veya ekipman üzerinde tehlike kaynağı tekrar değerlendirilir, kök neden analizi yapılır ve riskin kontrol altına alınması için ek tedbirler belirlenir.

İSG Uzmanının Görevi

• İSG uzmanı, kazanın nedenlerini inceleyip kaza araştırma raporu hazırlar.
• Raporda yer alan bulgular doğrultusunda ilgili makineye ait mevcut risk analizinde güncelleme yapar.
• Bu güncelleme, yalnızca o makineyle sınırlı kalmayıp benzer riskleri barındıran diğer ekipmanlar için de değerlendirilmelidir.

İşverenin Sorumluluğu

• İşveren, İSG uzmanının önerilerini dikkate alarak teknik, idari veya organizasyonel önlemleri almakla yükümlüdür.
• Eğer risk analizi revize edilmezse, yeni kazaların önlenmesi için gerekli tedbirler alınmamış olur ki bu da işveren açısından hukuki sorumluluk doğurur.

İş Kazası ve Meslek Hastalığının Bildirim Süreleri

• İş kazaları, kazadan sonraki üç iş günü içinde,
• Meslek hastalıkları ise işyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucularından öğrenildiği tarihten itibaren üç iş günü içinde bildirilmelidir.

Sağlık Hizmeti Sunucularının Yükümlülükleri

• İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları, meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları SGK tarafından yetkilendirilen sağlık kuruluşlarına sevk eder.
• Sağlık hizmeti sunucuları, kendilerine intikal eden iş kazalarını; yetkilendirilmiş sağlık kuruluşları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları on gün içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.

Hukuki ve İdari Sonuçlar

Yükümlülüklerin yerine getirilmemesi, işveren açısından idari para cezalarına yol açmakta; ayrıca SGK tarafından yapılacak sigorta yardımlarının işverene rücu edilmesi söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle bildirimlerin süresinde ve doğru şekilde yapılması, hukuki risklerin önlenmesi bakımından zorunludur.

Sonuç

İş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi, yalnızca yasal bir yükümlülük değil; aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesi için kritik bir araçtır. İşverenlerin, sağlık hizmeti sunucularının ve kamu otoritelerinin eşgüdüm içinde çalışması, hem çalışanların haklarının korunması hem de işyerlerinde güvenli bir çalışma ortamının sürdürülebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Sayın, İnsan Kaynakları Kıdemli Müdürü Sedat Binici tarafından yazılmıştır.

Kaynakça

1.    5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Resmî Gazete, 16.06.2006, Sayı: 26200.

2.    6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Resmî Gazete, 30.06.2012, Sayı: 28339.

3.    Çelik, N. (2020). İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.

4.    Güzel, A., Okur, A. R., & Caniklioğlu, N. (2021). Sosyal Güvenlik Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.

5.    ILO (International Labour Organization). (2022). Safety and Health at the Heart of the Future of Work. Geneva: ILO Publications.