İnsan Kaynakları Mülakat Çeşitleri Nelerdir?

 

İnsan kaynaklarında mülakat çeşitleri, işe alım süreçlerinde adayların değerlendirilmesi için kullanılan yöntemlerdir. Bu mülakatlar, organizasyonun ihtiyaçları doğrultusunda pozisyonlara en uygun adayı bulmak için  yapılır.  Mülakat tekniklerini bilen ve hakim olan kişiler bir iş görüşmesinde çok iyi bir görüşme gerçekleştirirler. Çünkü kurum ve aday birbirini net bir şekilde anlaması ve sürecin başarılı bir şekilde sonuçlanması için önemlidir. Bu işe alım süreçlerinin gerçekleşmesi için mülakatlar yapılır ve bu mülakat  çeşitlerinden en yaygın olanı aşağıdadır.

1. Yapılandırılmış Mülakat (Structured Interview)

Yapılandırılmış mülakat, mülakat için sorular önceden belirlenmiş ve standart bir formatta sorular sorulmaktadır. Mülakata katılan adaylara aynı soru ve aynı sırayla yönetilmektedir. Ayrıca objektif bir değerlendirme sağlar. Karşılaştırma kolaylığı sunar. Genellikle sorulan sorular teknik bilgi , beceri veya yetkinlik odaklıdır. Yapılandırılmış mülakat’ın hem avantajı hem de dezavantajı bulunmaktadır. Adil bir süreç sunması, ön yargıyı azaltması,elde edilen verilerin analiz edilmesi avajlarıdır. Esneklik eksikliği nedeniyle adayın kişiliğini tam yansıtamaması durumu dezavantajı olan bir durumdur. Teknik bilgi gerektiren pozisyonlar ve yüksek hacimli işe alımlar için bu yöntem tercih edilir. 

2. Yapılandırılmamış Mülakat (Unstructured Interview)

Bu mülakat türünde sorular önceden hazırlanmamıştır. Mülakat daha çok sohbet formatında ilerlemektedir. Adayın kişiliğini ve şirket kültürüne uyumunu anlamak için odaklanır.Daha çok ucu açık sorular sorulur. Adayın doğal davranışlarını gözlemleme, esnek ve rahat bir ortam yaratması avantajı olan durumdur. Subjektif olması, değerlendirme tutarsızlığı olması,karşılaştırma yapılamama gibi durumlar ise dezavantaj olduğu durumdur. Bu mülakat türü üst düzey yönetim pozisyonları ve küçük ekiplerin kurulumların da kullanılır. 

3. Yarı Yapılandırılmış Mülakat

Bu mülakat türünde belirli temel soruların olduğu ama görüşmenin esnek ilerlediği bir mülakat yöntemidir. Mülakat soruları önceden belirlenir ayrıca mülakat esnasında rastgele sorularda sorulabilir. Bu yöntem yapılandırılmış ve yapılandırılmamış mülakatların avantajlarını birleştiren bir türdür. Temel sorular olarak tüm adaylara sorulacak standart bir soru listesi vardır. Bu sorular genellikle pozisyonun gerekliliklerine göre hazırlanmış ve bu role uygun sorular sorulmaktadır. Adayın yanıtlarına bağlı olarak ek sorular sorulabilir veya konu derinlemesine konuşulabilir. Hem adayın teknik becerileri hemde kişisel özelliklerini ve kültürel uyumunun incelenmesini sağlar. Bu mülakat türü 30-60 dakika arasında sürer. Yüz yüze, video konferans veya  telefonla bu mülakat yapılabilir. Avantajları ise  standart sorularla objektiflik sağlar hem de esneklikle adayın kişiliğini ve yaratıcılığını ortaya çıkarır. Daha rahat bir ortam yaratır, bu da adayın kendini daha iyi ifade etmesine olanak tanır.Dezavantajı ise esnek yapı nedeniyle mülakatın süresi planlanandan uzun sürebilir. Proje yöneticiliği, ekip lideri gibi önemli rollerde, pazarlama,tasarım veya içerik üretimi gibi rollerde kullanılır. 

4. Davranışsal Mülakat (Behavioral Interview)

Bu mülakat türünde adayın geçmiş deneyimlerine dayanarak gelecekteki davranışlarını tahmin etmeye çalışılır. STAR yöntemi (Situation, Task, Action, Result) çok kullanılır. Adayın problem çözme,liderlik,takım çalışması gibi yetkinlikleri değerlendirilir. Geçmiş davranışları, gelecek performansının iyi bir göstergesidir. Somut örnekler üzerinden değerlendirme yapılır. Dezavantajı ise eğer adayın geçmiş deneyimi sınırlıysa zorlayıcı olabilir. Yetkinlik bazlı pozisyonlar (proje yönetimi gibi) için bu mülakat kullanılıyor. 

5. Durumsal Mülakat (Situational Interview)

Bu mülakatta adaya bazı senaryolar sunulur ve bu durumlarda nasıl davranacağı ölçülür. Örneğin senaryo verilir ve “bu durumda ne yapardınız?” gibi sorular sorulur. Aslında buradaki amaç adayın problem çözme ve karar verme yeteneği becerilerini ölçmek içindir. Ayrıca adayın analitik düşünme yeteneği değerlendirilir. Bu mülakat deneyimi az adaylar için uygundur. Dezavantajı ise adayın gerçek davranışını yansıtmayabilir. Stajyer pozisyonları ve giriş seviyesi rollar için bu mülakat türü tercih edilir. 

6. Panel Mülakatı (Panel Interview)

Adayla birden fazla mülakatçı aynı anda görüşür. Farklı departmanlardan temsilciler yer alabilir. Genellikle yapılandırılmış ve yapılandırılmamış formatta mülakat yapılır. Farklı bakış açılarıyla değerlendirme olur. Dezavantajı aday çok stresli olabilir ve mülakatçılar arasında görüş ayrılığı çıkabilir. BU mülakat türü kamu sektörü ve büyük organizasyonlarda kullanılır. 

7. Grup Mülakatı (Group Interview)

Birden fazla adayı bu mülakatta bulunur. Adayların grup içindeki davranışları , liderlik ve işbirliği becerileri  gözlemlenir. Bu mülakat , adayların takım çalışması becerilerini ölçer ve çok sayıda adayın kısa sürede değerlendirilmesini sağlar. Dezavantajı ise çekingen olan adaylar olabilir ve kontrol edilmesi zor bir ortam yaratabilir. Satış ekipleri , müşteri hizmetleri gibi alanlarda işe alım için kullanılabilen bir mülakat türüdür. 

8. Teknik Mülakat

Bu mülakat adayın teknik bilgi ve becerilerini ölçmeye odaklanır. Örneğin kod yazma, problem çözme ve teknik testler içerebilir. Yazılı ve uygulamalı testlerle desteklenir. Adayın  teknik yeterliliği net bir şekilde ölçülür. Dezavantajı ise adayın diğer yetkinliklerini göz ardı edebilir. Mühendislik ve yazılım alanlarında bu teknik verimli sonuçlar verir. 

9. Video veya Çevrimiçi Mülakat 

Bu mülakat, telefon, video konferans veya çevrimiçi platformlar üzerinden yapılır. Uzaktan işe  alımlarda sıkça kullanılır. Yapılandırılmış veya yarı yapılandırılmış olabilir.Zaman ve maliyet tasarrufu sağlar. Dezavantaj ise  teknik sorunlar (internet, ses gibi) , vücut dili değerlendirilme tam olarak iyi olmayabilir. Uluslararası iş için kullanılabilir. 

10. Vaka Çalışması Mülakatı (Case Study Interview)

Mülakatta, adaya bir iş problemi veya senaryo verilir ve çözüm üretmesi beklenir. Bu mülakat adayın analitik düşünme, problem çözme ve yaratıcılık becerilerini ölçer. Genellikle danışmanlık ve stratejik pozisyonlarında kullanılır. Adayın iş başındaki performansını ölçer. Dezavantajı ise hazırlık gerektirir ve zaman alıcıdır. Bu mülakat danışmanlık veren firmalar ve üst düzey stratejik roller için kullanılır.

11.Stres Mülakatı (Stress Interview)

Adayın stres altında nasıl tepki verdiğini ölçmek için kullanılan bir mülakattır. Zorlayıcı, beklenmedik sorular veya senaryolar genellikle içerir. Adayın baskı altındaki davranışları gözlenmek istenir. Adayın , yüksek stresli işler için uygun aday olup olmadığını anlamak için iyi bir yöntemdir. Dezavantajı ise adayda olumsuz bir izlenim bırakabilir. Acil Servis ve kriz yönetimi pozisyonları için bu mülakat türü tercih edilmektedir.  

12. Psikoteknik Mülakatlar

Psikoteknik mülakatlar, adayın bilişsel yeteneklerini, psikolojik durumunu, dikkat, tepki hızı, karar verme becerileri ve stres altında performansını değerlendirmek için kullanılan bir mülakat türüdür. Genellikle özel cihazlar, testler veya simülasyonlarla uygulanır ve daha çok sürücülük, operatörlük gibi yüksek dikkat gerektiren işler için tercih edilir. Buradaki amaç, adayın zihinsel ve fiziksel becerilerini ölçerek, belirli bir iş için uygunluğunu değerlendirmektir. Testler genellikle standartlaştırılmış ve sonuçlar objektif verilere dayanır. Bazı ülkelerde (Türkiye gibi), ticari araç sürücüleri için psikoteknik değerlendirme yasal olarak zorunludur. Psikoteknik Mülakatın İçeriği ,dikkat ve konsantrasyon testleri, reaksiyon hız testleri, görsel-uzamsal algı testleri, stres ve baskı altında performans, el ve göz koordinasyonu gibi testler bulunmaktadır. 

İnsan Kaynakları profosyonelleri için ;

Mülakat öncesi iş tanımına göre uygun mülakat türü belirlenmelidir.

Not alma ve değerlendirme formu kullanılmalıdır. 

Adayların süreci stresli değil, adil olarak deneyimlemesi sağlanmalıdır.

Mülakat sonrası adaya mutlaka geri bildirim verilmelidir.

Kurumsal Uygulamalar 

Bazı büyük şirketler (örneğin Google, Amazon), case interview (vaka mülakatı) veya assessment center (değerlendirme merkezi) gibi kapsamlı yöntemler kullanır. Assessment center'larda adaylar birkaç saatlik veya tam günlük simülasyonlara sokulur. 

Modern Mülakat Yöntemleri

1. Video Mülakat

Adayın önceden kaydedilmiş sorulara video cevap verdiği sistemlerdir. Bu yapay zeka desteklidir. Büyük şirketlerde zaman tasarrufu için yaygınlaşıyor.

2. Yapay Zekâ Destekli Mülakatlar

Ses tonu, mimik analizi, kelime kullanımı gibi unsurlar algoritmalarla analiz ediliyor. Henüz tartışmalı bir alan, ama hızla gelişiyor.

Pozisyonun gereklilikleri, adayın deneyimi ve organizasyon kültürü aday için hangi mülakat tekniği kullanılacağını belirler. Mülakat türleri ayrıca adayın organizasyonun kültürüne uyumunu da değerlendirmeyi amaçlamaktadır.